Friday, March 23, 2018

Είναι η Τεχνολογία Τέχνη;

Να πω τώρα τι; φιλόλογος δεν είμαι ή γλωσσολόγος. Θα τολμήσω έναν ορισμό. Ως Τέχνη, θα 'λεγα, μια κίνηση στον κόσμο. Μια κίνηση που πιάνει τον κόσμο και τον μετασχηματίζει, τον μεταπλάθει κατά το νοείν. Άρα λοιπόν; να πούμε Τέχνη την κάθε εκδήλωση, που φανερώνει σκοπό και βούληση; Και λέω, γιατί όχι;

Έτσι φανερώνεται, ως Τέχνη, κι αυτή η Τεχνολογία. Και μιλώ, πάντα, με τις συμβατικές έννοιες, αυτές που μεγάλωσα στη γειτονιά μου. Δεν είμαι κανάς μύστης να πιάσω τις λέξεις και να σου ψαρέψω απ' τους Ορφικούς ως τον Ερωτόκριτο και τον Εμπειρίκο, τίποτε κουλτουριάρικες αβύσσους. Άμα συλλογιστείς λίγο ένα σφυρί, έναν τροχό, μια βίδα, μα κι ένα τηλεσκόπιο, έναν ημιαγωγό, έναν κινητήρα εσωτερικής καύσης, είναι όλα όμορφα, τούτα εδώ μα κι άλλα τόσα. Είναι εκφράσεις συνείδησης κι επιθυμίας. Έχουν γεωμετρία, έχουν όγκο, ζητούν δηλαδή μερτικό στην ύπαρξη. Έχουν αναλογίες και συμμετρίες, είναι μ' άλλα λόγια μέλη μιας πλατιάς οικογένειας κι όχι παρθενογεννήματα. Αντανακλούν το φως και τις αισθήσεις, αντανακλούν τη νόηση, έχουνε λόγο μα μιλούν την ιδιαίτερη γλώσσα τους. Αποκαλύπτουν μια πραγματικότητα μέσα στην πραγματικότητα και βαθαίνουν την κατανόηση. Δε φτάνει η σκέψη, που 'ναι πρισματική, από μόνη της, με την Τέχνη γίνεται επιπλέον καλειδοσκοπική.


Είναι υπέροχο, είναι αληθινά θαυμαστό, να βλέπεις ετούτη την απαράμιλλη τιθάσευση μιας δύναμης από μιαν άλλη, μιας δύναμης που είναι ο κόσμος και μιας δύναμης που είναι η θέληση. Δεν ξεπερνιούνται αυτές οι εικόνες, όπως δεν ξεπερνιέται η συγκίνηση που προκαλεί η μαρτυρία μιας ρόδας που κυλάει κι ας έχουν κυλήσει μαζί της - ας πούμε - εφτά χιλιάδες χρόνια.


Μα ως τέχνη, ακόμη ψηλότερης φύσης, καταφτάνει εδώ το χωρατό. Πλάκα μου κάνεις; Μα τι 'ν' τούτο;; Ένα γυαλιστερό, κόκκινο αμάξι, ανάμεσα στ' αστέρια;;! Είναι η αμηχανία του αναπάντεχου, η έκπληξη μιας σύνδεσης τόσο ετερόκλητης, που στην αρχή φαίνεται σαν ψέμα. Ο σουρεαλισμός και του πιο απλού χιούμορ δεν είναι παρά σοφία μεταμφιεσμένη. Πιάνει το νου ανύποπτο και τον προσγειώνει στο μέτρο, τον προστατεύει γλυκά από την ύβρη, φανερώνοντας του την απειρία των διαστάσεων. Ή μάλλον, έτσι θα 'πρεπε.

Στα χωρατά της SpaceX, ωστόσο, κυριαρχεί - όχι και τόσο λανθάνουσα - η παραφωνία ενός εκκεντρικού μεγιστάνα, παρά η συλλογική αρμονία - η ειρωνία περισσότερο, παρά το καλοπροαίρετο χιούμορ. Είναι η κατάρα της αλαζονείας, η οποία αδυνατεί ανέκαθεν να ξεφύγει απ' την παγίδα της αυτοαναφοράς. Όχι, δεν είναι ένα όμορφο, κόκκινο ποδήλατο, ένα χαριτωμένο βαγονέτο ή μια μικρή ψαρόβαρκα, που ζωγραφίζει σιωπηλές τροχιές στην ουράνια σφαίρα. Δεν είναι η Μαίρη Πόππινς με την ορθάνοιχτη ομπρέλα της, δεν είναι τ' αεροπλάνο του Saint-Exupery με πιλότο τον Μικρό Πρίγκιπα, ούτε ο Αλαντίν πάνω στο μαγικό χαλί του. Δεν επελέγη, ούτε κατα διάνοια, κάτι αγνό κι ουδέτερο, κάτι που θα παρέπεμπε σε μια συλλογική συνείδηση, μια κοινή εμπειρία, μια αισθητική και ιδεολογική ενότητα. Όχι, είναι το πολυτελές και σπορ, ηλεκτροκίνητο αμάξι του Elon Musk. Είναι το λάβαρο και το οικόσημο του Elon Musk. Είναι ο ίδιος ο φαλλός του. Τώρα ο καλός Elon, εκεί ψηλά, πάνω απ' τα σύννεφα, θα μπορεί πια να επιτελεί τη γενετήσια ορμή του ως παντοδύναμος και κοσμοκράτορας. Καταλήγοντας βεβαίως, αναπόφευκτα, παγκόσμιος αυνάνας.

Αν επιστρέψεις βέβαια μια στάλλα, στη λησμονημένη αθωότητα του παιδιού, που είμασταν κάποτε, θα τα βρεις στ' αλήθεια αστεία, όλα ετούτα, σαν ανέκδοτο. Κι άλλοτε πάλι, είναι μια όμορφη εικόνα, τούτο το κόκκινο αυτοκίνητο να φέρνει βόλτες στο στερέωμα, στ' αλήθεια, δίχως εφέ και τρικ. Είναι στιγμές, που δε χορταίνω να κοιτάζω.

Τώρα, τέχνη φτηνή θες να το πεις, θέλεις τεχνολογία, θες πάλι κακόγουστο αστείο ή όμορφη εικόνα, όπως κι αν είναι, οι εξορμήσεις αυτού του τύπου προμηνύουν την έλευση νεών καιρών. Μοιάζουν να γαλουχούν ένα καινούργιο είδος ανθρώπου, ενός ανθρώπου που αφήνει πια πίσω το φόβο ή το δέος του κενού και πιάνει να παίζει και να περιγελά. Η αιώνια ιστορία του Sapiens και το αναπάντητο ερώτημα: γελά ο Άνθρωπος από οικειότητα και γνώση ή χαχανίζει από θράσος και άγνοια;