Ψηφία σημαντικά, ψηφία ασήμαντα

Να 'χει κανείς μετρήσει τις ουράνιες θέσεις 1,7 δισεκατομμυρίων αστέρων κι επιπλέον την απόσταση, το χρώμα, την ταχύτητα και την κατεύθυνση κίνησης 1,3 δισεκατομμυρίων εξ' αυτών, δεν είναι αστεία υπόθεση. Μ' αν δε μιλούσαμε γι' αστέρες; Αν οι αριθμητικές ετούτες μάζες αφορούσαν ανθρώπινα πλάσματα - αν οι αριθμοί δηλαδή μας αντικοίταζαν; Αν μετρούσαμε το «κατακάθι» της ανθρώπινης ζωής, τους «άθικτους» των Ινδιών ή τους «ασήμαντους» της φαβέλας, δε θα είχαν τα νούμερα το ίδιο βάρος σε υπολογιστική ισχύ; Αν αντικαθιστούσαμε τις τέσσερεις μεταβλητές με ισάριθμες άλλες, αν δηλαδή γνωρίζαμε κάθε στιγμή το εισόδημα, τη μόρφωση, την υγεία κι ίσως την ευτυχία 1,3 δισεκατομμυρίων ανθρώπων; Αν φτιάχναμε ένα τετραδιάστατο χάρτη της ανθρώπινης μοίρας, θα 'ταν αυτό λιγότερο ή περισσότερο θαυμαστό; Θα 'ταν η τεχνολογία λιγότερο ικανή να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων, αν δηλαδή υπήρχαν προθέσεις ανάλογα υψηλές; Διόλου. Τότε γιατί; Γιατί τούτα τα πλήθη των παρσέκ, με τόση ευκολία, μονοπωλούν τους υλικούς μας πόρους και τα βλέμματα, αφήνοντας μας με καρδιές πρεσβύωπες στο σπίτι απέναντι ή, αν το θες, μια χώρα απόσταση;

Μα είναι, βλέπεις, που τ' αστέρια δε πεινούν κι ούτε πεθαίνουν στις χωματερές. Δε ματοκυλούν οι φωτόσφαιρες, δεν ξεκοιλιάζονται μ' αβυθομέτρητα «γιατί» να γλιστρούν στη λάσπη, με τα σωθικά τους. Είναι που οι γαλαξίες δε σου ζητούν ευθύνη, για τους στροβιλισμούς και τις περιελίξεις τους, δε σου ζητούν ευθύνη για τις πράξεις σου. Υπερκαινοφανείς και αστέρες νετρονίων, αφιόνια και λωτοί. Είναι αλήθεια ακατανίκητη η έλξη, που τραβά τη ματιά του Ανθρώπου ψηλά και μακριά, μα η ματιά ετούτη έχει απολέσει την παιδική καθαρότητα, αφ' ης στιγμής πέρασε την ακαδημαϊκή πύλη. Ούτε στιγμή να μη ξεχνάμε που πατούμε. Δεν είμαστε Νεύτωνες πάνω σε ώμους γιγάντων, είμαστε πολιτικοί και μάλιστα κακοί, πατώντας στα κεφάλια των αδύναμων, αποβλέποντας σε μία ακόμη χρηματοδότηση. Αστρονόμοι και αστροφυσικοί, όπως όλοι μας είναι κι αυτοί, βλέπεις, σωστοί επαγγελματίες. Είναι κι αυτοί από την πάστα των ανθρώπων, που κοιτάνε τη δουλειά ή τη δουλίτσα τους. Κι είναι - αλήθεια - μια όμορφη δουλειά, το να μετράς τ' αστέρια. Κι όμως, παράδοξα, κρινόμαστε οι άνθρωποι όχι μονάχα από εκείνο που μετρούμε, μα εξίσου απ' ό,τι παρατούμε αμέτρητο. Να 'χεις το νου σου πού ή πώς κοιτάζει ένας άνθρωπος, θα σου πει για τον άνθρωπο πολλά. Το στερέωμα είναι καθρέφτης και πάνω του μελετούμε το είδωλό μας. Μα τούτος ο Νάρκισσος αποχαυνώθηκε από την αντανάκλασή του. Αφέθηκε στην υγρασία της ακρολιμνιάς, βούλιαξε μες στην παχιά ιλύ κι ούτε στιγμή δεν αντιλήφθηκε το σώμα του, που 'πιασε να σαπίζει, μέρα με την ημέρα και βαθύτερα.

67P

Ένας «ξερός» βράχος θα 'πρεπε να 'ναι το πιο ασήμαντο κι αδιάφορο πράγμα, ένας κόσμος νεκρός. Κι όμως όχι. Μια ξέχειλη χούφτα χιονόσκονης (κλεμμένης από χιλιάδες γυάλινες μπάλες, από 'κείνες που 'χουν στη μέση ένα χιονάνθρωπο, ένα έλατο, ένα καλύβι), μια θύελλα ξεστρατισμένων φωτονίων, μια βροχή απειροσύνης, ίδιο παραπέτασμα που γλιστρά στον ίλιγγο, όλα τούτα είναι αρκετά για τη μεταμόρφωση. Αν η μαγεία καταφέρνει να τρυπώσει σε τούτο το σκοτεινό και παγωμένο κόσμο, τότε μπορεί παντού. Τριάντα-τρία στιγμιότυπα απ' τον κομήτη Τσουριούμοφ-Γκερασιμένκο αποτελούν αναπάντεχη μαρτυρία, ότι η ομορφιά όπως κι η επιστήμη, δεν είναι παρά τρόπος να κοιτάς τον κόσμο.

Την έχω νιώσει, ξανά, αυτή την παραζάλη, να στέκεσαι με τους λαβύρινθους απο-προσανατολισμένους, στο κέντρο μιας ασύλληπτης σφαίρας. Να στέκεσαι σε πέτρα γυμνή, στο κέντρο ενός απείρου που στροβιλίζεται αενάως, γυμνός κι εσύ - ή μάλλον απογυμνωμένος. Ολόκληρος ένα αίσθημα καθάριο κι ανεπεξέργαστο, με τις λέξεις εξαφανισμένες στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, από κάποια φυγόκεντρο αναπόδραστη. Όλοι ετούτοι οι αλήτες του διαστήματος είναι για μένα κάποιες Κυκλάδες των ουρανών και το στερέωμα Αιγαίο τους, όσο φτηνά Ελύτειο κι αν ακούγεται τούτο.

Γιατί, όπου κι αν κοιτάξει ο Άνθρωπος βλέπει θραύσματα του εαυτού του. Είναι, μ' αυτόν τον τρόπο, που παίρνει μορφή ο Κόσμος. Δεκατέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια πάλευε το Σύμπαν να πάρει σχήμα και δεκατέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια δεν κατάφερνε. Μα σαν γεννήθηκαν τα πλάσματα, σαν αστραποβόλησαν οι ματιές κι οι νόες κι ο Έρωτας, ε τότε επιτέλους, σαν κάπως η ύλη να χαμογέλασε.

Comet 67P / Churyumov-Gerasimenko