ΕΨΙΛΟΝ ΛΥΡΑΣ - Στη γειτονιά του Βέγα

" There is no point, among the many incomprehensible anomalies of the science of mind, more thrillingly exciting than the fact - never, I believe, noticed in the schools - that in our endeavours to recall to memory something long forgotten, we often find ourselves upon the very verge of remembrance, without being able, in the end, to remember. And thus how frequently, in my intense scrutiny of Ligeia's eyes, have I felt approaching the full knowledge of their expression - felt it approaching - yet not quite be mine - and so at length entirely depart! And (strange, oh, strangest mystery of all!) I found, in the commonest objects of the universe, a circle of analogies to that expression. I mean to say that, subsequently to the period when Ligeia's beauty passed into my spirit, there dwelling as in a shrine, I derived, from many existencies in the material world, a sentiment such as I felt always around, within me, by her large and luminous orbs. Yet not the more could I define that sentiment, or analyse, or even steadily view it. I recognized it, let me repeat, sometimes in the survey of a rapidly growing vine - in the contemplation of a moth, a butterfly, a chrysalis, a stream of running water. I have felt it in the ocean - in the falling of a meteor. I have felt it in the glances of unusually aged people. And there are one or two stars in heaven (one especially, a star of the sixth magnitude, double and changeable, to be found near the large star in Lyra) in a telescopic scrutiny of wich I have been made aware of the feeling. "

Τέτοια γράφει ο Πόε στη «Λιγεία» του, όπου ένας αστέρας έκτου μεγέθους, διπλός, μεταβλητός, κοντά στον μέγιστο της Λύρας - θέλει να πει στον Βέγα - καταμαρτυρεί τις ενατενίσεις ενός απελπισμένου της μνήμης. Αναζητούμε ετούτο τον φωτεινό καταδότη μιας αδικοχαμένης ένωσης. Αναζητούμε τον καταλληλότερο υποψήφιο των άστρων, τον τρελό εκείνο που ακτινοβολούσε, άκοντας, το λυκόφως μιας κατανόησης.

Υποθέτοντας - κι είναι λογικό - πως ο αφηγητής αναφέρεται στο φαινόμενο μέγεθος, παραθέτω απ' τον κατάλογο του αστερισμού, ένα απόσπασμα με τους πρώτους αστέρες 6ου μεγέθους :

List of Stars in Lyra

@ Wikipedia

Περιδιαβαίνοντας αστρο-σκονισμένα μονοπάτια, φτάνουμε σε μια πρώτη προσέγγιση του ζητούμενου με τον Έψιλον Λύρας. Ελαφρά σεσημασμένος, γνωστός και ως "The Double Double", πρόκειται για τον πιο χαριτωμένο υποψήφιο. Ο Έψιλον είναι στην πραγματικότητα ένας ζεύγος ζευγών, ένα σύνολο δηλαδή τεσσάρων παιχνιδιάρικων άστρων. Στον πίνακα αναφέρεται το βασικό ζεύγος, ως ε¹ κι ε². Φτιάχνουν μια όμορφη αλληγορία, ετούτοι οι διπλο-πλεγμένοι χορευτές. Σ' ένα εύστοχο σχόλιο, κάπου εδώ, παραλληλίζεται η ανεπάρκεια όσων τηλεσκοπίων αδυνατούν να διακρίνουν τα πολλαπλά ζεύγη, με την αδυναμία διάκρισης μεταξύ πραγματικότητας και παραίσθησης, χαρίζοντας στον καταπονημένο ήρωα του Πόε μια ελάχιστη δικαίωση, έστω σε κάποιον απώτερο ουρανό.

Κι όμως, ο Έψιλον Λύρας ως διπλός ή τετραπλός πληροί μονάχα τη μία από τις δύο απαιτήσεις του κειμένου. Τι γίνεται λοιπόν μ' εκείνο το "changeable", που τολμώ να μεταφράσω ως "μεταβλητός". Καμία μεταβλητότητα εδώ, ούτε στο σύνολο, ούτε στα επιμέρους. Τουλάχιστον, πουθενά δεν ξεχώρισα τη γνώση αυτή. Ας ψάξουμε, ίσως, για μια εναλλακτική.

XY Lyrae

Στη γειτονιά του Βέγα συναντάμε ακόμα τον ΧΥ Λύρας, επίσης 6ου μεγέθους. Όμως και τούτος είναι κατά το ήμιση κατάλληλος : μεταβλητός, μα όχι διπλός. Δεν έχει κάτι άλλο ξεχωριστό ο ΧΥ, πέραν δηλαδή της ιδιαίτερης θέσης του. Στην ορθή κορυφή ενός οριακά ορθογώνιου τριγώνου, επιβλέπει από ψηλά τόσο τον όμορφο Βέγα, όσο και τους στροβιλιζόμενους Έψιλον.

Κάπου εδώ, οι υποψήφιοι αρχίζουν να στερεύουν κι η μία αποτυχία διαδέχεται την άλλη. Τώρα δε θα 'ταν μακριά απ' την αλήθεια αν υποστηρίζαμε ότι κάθε αστέρας είναι με τον τρόπο του μεταβλητός, στο ανάλογο βάθος χρόνου. Κι έτσι θα μπορούσαμε για τις ανάγκες του σκιώδους αφηγήματος (ή μιας επισφαλούς μνήμης) να κρατήσουμε τον Έψιλον Λύρας ως τον πλέον κατάλληλο σύντροφο στο παραλήρημα του Πόε. Μέσα στον ίλιγγο του κοσμικού χορού, άλλοτε ως ζεύγος κι άλλοτε ως μονάδα, άλλοτε Ligeia κι άλλοτε Rowena, περιγελά τους αφελείς νόες, που μάταια επιζητούν μια σταθερότητα, άλλη από εκείνη ενός αόρατου κέντρου, ή μια βεβαιότητα, άλλη από εκείνη της παραίσθησης.