Tuesday, February 12, 2019

Θάματα κι αντιθάματα

Κάθε δημιουργία, κάθε γέννηση, είναι ένα μικρό θαύμα. Ακόμα κι η γέννηση ενός ανθρώπου, παρά το γλιτσιασμένο, κρεάτινο πλακούντα κι όλα τα σιχαμερά υγρά, που τη συνοδεύουν. Μα το συναίσθημα που γεννά, ετούτη η νέα παρουσία, η οποία διεκδικεί το χώρο και την αυτονομία της, δεν βρίσκει την αντιστοιχία του σε λέξεις. Τούτο το γλιτσερό «τερατάκι», που κρέμεται απ' το χέρι της μαμής, σαν από τσιγκέλι, και τσιρίζει στην πιο εκνευριστική οκτάβα θα μπορούσε να πατήσει ήχος, είναι ένα θέαμα να το κοιτάς με πολλά ανάμικτα αισθήματα, αλλά δύσκολα δίχως αμηχανία ή δέος. Το ίδιο θαύμα επαναλαμβάνεται, φυσικά, μαζί με κάθε γέννηση, είτε πρόκειται για τα μισοθαμμένα αυγά μιας χαριτωμένης, θαλάσσιας χελώνας, είτε για τον αντεστραμμένο τοκετό μιας ποντικομούτσουνης νυχτερίδας. Αν πολλαπλασιάσουμε μάλιστα τη διαδικασία ετούτη, μ' όλα τα δυνατά πλάσματα της φύσης ή του νου, δε θα 'ταν υπερβολή να ισχυριζόταν κανείς πως η ζωή δεν είναι παρά ένας κοχλασμός θαυμάτων. Δεν είναι παρά το άτοπο εκείνο σύνολο, που περιέχει εαυτόν, κι ένα παράδοξο εν μέσω παραδόξων : ένας γεννήτωρ της ίδιας του της μήτρας.

Η γέννηση ενός αστέρα δεν υστερεί σε ομορφιά. Επιπλέον, χαρακτηρίζεται από λιγότερη γλίτσα, υγρασία και, γενικότερα, πράγματα περισσότερο παστρικά και ήσυχα. Αν εξαιρέσει κανείς την επικότητα της κλίμακας, οι αναλογίες είναι καταφανείς. Τ' άστρα τυλίγονται, σαν τα μωρά, στο σκοτεινό τους σάκο, ρουφάνε αχόρταστα τροφή από το περιβάλλον, αυξάνουν διαρκώς τη μάζα τους, πλάθουν δομές και σχήματα, κάποτε πιάνουν να δρουν και ν' αντιδρούν. Η πρώτη αναλαμπή ενός αστέρα ή το πρώτο κλαυθμύρισμα του τοκετού, δεν είναι εκρήξεις ακαριαίες, κεραυνοβολήματα, αλλά το επιστέγασμα μιας αργής, σωρευτικής διαδικασίας, η οποία ζυγίζει τα βήματά της με τέτοια συμμετρία απαράμιλλη, που δυστυχώς οι ενήλικες έχουν την τάση ν' απολησμονούν. Η γέννηση δεν είναι το σημείο μηδέν ή πλην δέκα ή δύο-χιλιάδες-δεκαεννιά, παρά μονάχα μέσα στον τεμαχισμένο νου του κοινωνικού όντος. Στην πραγματικότητα, είναι μόνον μια πυλίδα αυθαίρετη, καταμεσίς στο οποτεδήποτε. Είναι ένα όριο συμβατικό της συνεχούς ροής του είναι, της αδιάλειπτης μετάπλασης της ύπαρξης, για την οποία υπάρχει διάταξη μα δεν υπάρχει διαδοχή.

Έτσι το θαύμα δεν παύει στιγμή, να σημαδεύει την ύλη που το γέννησε - θες να την πεις οικογένεια, θες να την πεις νεφέλωμα, θες να την πεις υπαρκτική σχέση. Το χαμόγελο των παιδιών μετασχηματίζει τον κόσμο γύρω τους - τον κόσμο που τα γέννησε - δίνοντας με τη σειρά του ζωή σε νέες οντότητες, ως τότε αδύνατες ή εν δυνάμει : αγάπη, αφοσίωση, θυσία. Δεν υπάρχει άνθρωπος, οσοδήποτε σκληρός ή ανώμαλος, που να 'χει γλιτώσει αλώβητος, απ' την εκτυφλωτική διαύγεια ενός παιδιού. Οι ανθρώπινες προθέσεις, ωστόσο, με τη μιζέρια και τη φοβικότητά τους, συχνά θολώνουν αυτή την καθαρότητα. Τ' αστέρια, ευτυχώς, δεν έχουν πρόθεση κι έτσι μπορούν να είναι, ευκολότερα από τους ανθρώπους, όμορφα. Παντοτινά όμορφα και παντοτινά τελειωμένα, με άλλα λόγια αενάως συνεπή στη φύση τους.

Οι πρωτο-συσσωρευμένη ύλη κάποτε γίνεται μάζα κρίσιμη. Παύει να διάγει απλά υποκείμενη στην παθητική βαρύτητα και πιάνει να ζυγίζει τη δράση της. Το περίσσευμα της ύλης δε γίνεται πάχος, όπως στους ανθρώπους, αλλά μεταστοιχειώνεται σε κίνηση προς τα έξω, σε επικοινωνία και σε επιστροφή. Τα νεφελώματα, μέσα στη σκοτεινή μήτρα των οποίων εκκολάπτονται μυστικά οι αστρικές ανάσες, αποκαλύπτουν κάποτε τις ασύλληπτες διαστάσεις τους. Το φως της γέννησης στέκεται, επιτέλους, δύναμη ικανή, γι' αυτή την αποκάλυψη. Το δέος μπροστά σ' αυτά τα βελούδινα κοσμικά τείχη, που αντανακλούν εαυτούς, δεν έχει λόγια και η ανάσα κόβεται. Στα ιριδίζοντα φαράγγια που πλάθει το στερέωμα, προβολές μιας τέταρτης διάστασης ή κτίσεις μιας πέμπτης, η ομορφιά χάνει το νόημά της, γιατί νόημα μπορεί να 'χει μόνον εκείνο που χωράει κάπου - και τούτα τα βαθύχρωμα πέπλα δεν έχουνε τόπο να σταθούν, μέσα στον άνθρωπο. Μπροστά σ' αυτή την πρόκληση, οι ικανότεροι ποιητές της γήινης λασπουριάς, θα φάνταζαν νήπιοι. Τίποτε περισσσότερο, από πρωτόγονοι συλλαβιστές κι αγρίμια εγκαταλελειμμένα στο μυκηθμό και τα γρυλίσματα.

Μέσα σ' αυτή την πανδαισία, δημιουργούνται μερικές πανέμορφες, ηλεκτρισμένες τολύπες, που οι αστρονόμοι αποκαλούν πεζά : αντικείμενα Herbig-Haro. Ιονισμένα, μπαμπακένια νέφη, απωθημένα απ' την ορμή της καινούργιας ζωής, μιλούν τη φωτεινή γλώσσα του σύμπαντος. Γλώσσα υφασμένη πάνω στους δικούς της συντακτικούς κανόνες και ξετυλιγμένη - σα μελωδία - στις αράδες ενός λανθάνοντος, μαγνητικού πεντάγραμμου. Οι κουκουλωμένοι στα μύχια των νεφελωμάτων πρωτο-αστέρες, τα νεογέννητα ετούτα αλάνια που ήρθαν για να μείνουν, σιγο-σφυρίζουν τον παλμό τους με το σφρίγος της ζωής που ξεχειλίζει, σα χείμαρρος. Χαχανίζουν σαν τα ξαμολυμένα γυφτάκια, που σκαλίζουν τον κόσμο γύρω τους και τον αναστατώνουν με τα πειράγματά τους.

Κι έτσι, ο κόσμος παντοτινά ομορφαίνει, από την ασυγκράτητη ζωή.

Herbig-Haro 7-11 @ NGC 1333

Herbig-Haro 24 @ Orion B Molecular Cloud

No comments:

Post a Comment