Το παρακάτω είναι ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Χένρι Μίλλερ «Ο Κολοσσός του Μαρουσίου», από τις εκδόσεις «Πλειάς» και σε μετάφραση Ανδρέα Καραντώνη, το οποίο αναφέρεται σ' ένα βίωμα του συγγραφέα πολύ σχετικό με τα δικά μας εδώ. [Ετεροχρονισμένη παρεμβολή] Εχθές που κάθισα να πληκτρολογήσω το κείμενο, ήμουν ακόμη μερικές οκάδες φουρκισμένος. Ήδη από τις πρώτες αράδες, μ' εκείνο το «αστρολόγος», μου ανέβηκε το αίμα στο κεφάλι. Σήμερα πάλι, έχοντας διανύσει πια το μεγαλύτερο μέρος της αφήγησης, διαπιστώνω πως σαν επιτρέψεις στον Μίλλερ να βρει το δρόμο του και το ρυθμό του, ν' αλωνίσει λεύτερος μες στην καρδιά σου - καθώς αλλού δεν τον χωράει ο τόπος - ξεδιπλώνει τότε έναν ανεπανάληπτο υπερρεαλιστικό λυρισμό και μια βαθιά ευαισθησία ύπαρξης. Να πούμε τώρα και του στραβού το δίκιο, η μετάφραση του Καραντώνη είναι στα σημεία μετριότατη κι εκεί ακριβώς που είναι η ευθύνη μεγαλύτερη ο Καραντώνης πετάει τις λέξεις σα να 'ταν ζάρια. Κατάφερα κάπου να ξετρυπώσω τ' αγγλικό πρωτότυπο και ιδού τι απέφερε μια σύντομη σύγκριση: άτσαλη σύνταξη, ανύπαρκτα κόμματα κι άνω τελείες σε σημεία ζωτικής σημασίας για την κατανόηση, ανακατονομή κατά το δοκούν του νοήματος, ό,τι να 'ναι! Έτσι, ας πούμε, που τα διατάσσει ο Καραντώνης δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε (βλ. παρακάτω) αν ο ερασιτέχνης «αστρολόγος» ήταν ο Στεφανίδης ή ο Ντάρρελ, όταν ο Miller γράφει πολύ κομψά «[...] by Theodore Stephanides who, as an amateur astronomer [...]». Ουδέποτε επίσης υπήρξε κανένας «αστρολόγος», ούτε μάγισσες και χαρτορίχτρες! Και παρακάτω «awesome beauty» δε σημαίνει σε καμία περίπτωση «φριχτή ομορφιά», ούτε καν από τα συμφραζόμενα. Μα κι άλλες ύποπτες διαστροφές. Τον μεταφραστή, όμως, δεν τον έχουμε ανάγκη να μας μεταφράσει το «I mounted the ladder» μην το παρεξηγήσουμε για τίποτ' άλλο, μα να ξεδιαλύνει τα πλέον απαιτητικά σημεία και νοήματα. Διαφορετικά θα 'πρεπε με κάθε βιβλίο ν' αγοράζουμε μαζί και το πρωτότυπο. Με αυτά κατά νου, σκέπτομαι να καθίσω αύριο σε νέα ανάρτηση και να μεταφέρω το αγγλικό κείμενο, όπως ακριβώς γούσταρε να το γράψει ο Miller κι όχι όπως γούσταρε να τ' αποδώσει ο Καραντώνης. Τέλος πάντων, το 'γραψα που το 'γραψα, ακολουθεί λοιπόν η καραντώνειος εκδοχή, στην οποία (αν εξαιρέσουμε το πολυτονικό) διατήρησα την ορθογραφία απείραχτη, κατά τη βολή δηλαδή του μεταφραστή, καθώς εκδόθηκε κάπου εκεί, γύρω στο '74. Κοίτα γούστο, τότε δηλαδή που γλιστρούσα κι εγώ, για πρώτη φορά, στο φως το αληθινό! Και το γράφω έτσι, γιατί είχα την τύχη να γλιστρήσω στο φως μερικές φορές ακόμη, στις δεκαετίες που ακολούθησαν - κάτι, να πούμε, που ξεπερνάει και τις μεγαλύτερες προσδοκίες μιας σύντομης, θνητής ζωής. :)
« ... »
Το δεύτερο επεισόδιο ήταν μια επίσκεψη στο Αστεροσκοπείο της Αθήνας. Την κανόνισε ο Θεόδωρος Στεφανίδης για τον Ντάρρελ και για μένα, που σαν ερασιτέχνης αστρολόγος έχει κάνει πραγματικά σπουδαίες αστρονομικές ανακαλύψεις. Οι επίσημοι μας υποδέχτηκαν πολύ εγκάρδια, χάρη στη βοήθεια που τους δόθηκε από τους συναδέλφους τους τους Αμερικανούς πάνω στη δουλειά τους. Δεν είχα ξανακοιτάξει σε τηλεσκόπιο από αστεροσκοπείο. Φαντάζομαι πως ούτε κι ο Ντάρρελ. Μας έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση, αν και όχι όπως την περίμεναν οι φίλοι μας. Οι παρατηρήσεις μας, που ήταν απλοϊκές κ' εκστατικές, φαίνεται πως τους ξένισαν. Ασφαλώς οι αντιδράσεις μας, στα θαύματα που μας ξεσκέπασαν, δεν ήταν οι σωστές. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την έκπληξή τους όταν ο Ντάρρελ, που έβλεπε τις Πλειάδες, φώναξε ξαφνικά: «Ρ ο δ ό σ τ α υ ρ ο ς». Τι ήθελε να πη μ' αυτό;» τον ρώτησα. Ανέβηκα κι εγώ να δω μόνος μου. Δεν ξέρω αν μπορώ να περιγράψω τι ένοιωσα μπρος σ' αυτό το θέαμα ενός θρυμματισμένου κόσμου από άστρα. Η εικόνα που θάχω πάντοτε είναι αυτή της Σαρτρ, έναν λαμπερό ρόδακα, θρυμματισμένο από χειροβομβίδα. Δίνω σ' αυτή την εικόνα διπλό ή τρίδιπλο νόημα - μιας φρικτής ομορφιάς ακατάλυτης ενός κοσμικού βιασμού, ενός ερειπωμένου κόσμου κρεμασμένου στον ουρανό σαν μοιραίο προμήνυμα με τον αιώνιο χαρακτήρα της ομορφιάς, έστω και κατεστραμμένης και βεβηλωμένης αιώνια. «Όπως στα ψηλά έτσι κ' εδώ κάτω» λέει το ρητό του Ερμή του Τρισμέγιστου. Σαν δης τις Πλειάδες μέσα από ένα δυνατό τηλεσκόπιο, θα νοιώσης την υπέροχη και φοβερή αλήθεια αυτών των λόγων. Στα πιο ψηλά του πετάματα, προ πάντων τα μουσικά και τ' αρχιτεκτονικά, γιατί αυτά τα δυο είναι ένα, ο άνθρωπος δίνει την ψευδαίσθηση πως συναγωνίζεται την τάξη, το μεγαλείο και τη λαμπράδα του ουρανού στους παροξυσμούς του της καταστροφής, το κακό και η ερήμωση που σκορπά είνα ασύγκριτα όσο δεν έχουμε σκεφτή τη μεγάλη αναστάτωση των άστρων, που την φέρνουν οι ταραχές του νου αυτού του άγνωστου Μάγου. Οι φίλοι μας έχουν μεσάνυχτα από τέτοιες σκέψεις, μίλησαν για το βάρος, τις αποστάσεις, κλπ. Είχαν ξεμακρύνει από τη συνηθισμένη δραστηριότητα των συνανθρώπων τους, αλλά μ' άλλο τρόπο από τον δικό μας. Γι' αυτούς η ομορφιά είναι τυχαία, για μας είναι το παν. Γι' αυτούς, ο φυσικομαθηματικός κόσμος που τον ψηλαφούν, τον μετρούν, τον ζυγιάζουν και τον πιάνουν τα όργανά τους είναι μια πραγματικότητα, τα άστρα και οι πλανήτες δεν είναι παρά αποδείξεις της εξαιρετικά αλάθητης σκέψης τους. Για τον Ντάρρελ και για μένα η πραγματικότητα βρίσκεται μακριά, πέρα από τα κακομοίρικα όργανά τους, που δεν είναι κι αυτά τίποτα άλλο από άκομψες ανταύγειες της περιωρισμένης φαντασίας τους, της σκλαβωμένης για πάντα μέσα στην υποθετική φυλακή της λογικής. Οι αστρονομικοί αριθμοί τους και οι υπολογισμοί τους που είχαν σκοπό να μας προκαλέσουν ιερό δέος και να μας συνταράξουν, δεν μας κάναν παρά να χαμογελάσουμε με επιείκεια ή να ξεκαρδιστούμε στα γέλια αγενέστατα. Προσωπικά, τα γεγονότα και οι αριθμοί δεν μου κάνουν καμμιά εντύπωση. Ένας χρόνος φωτός δεν με εντυπωσιάζει πιο πολύ από ένα δευτερόλεπτο ή ένα εκατοστό του. Αυτό είναι ένα παιχνίδι για τους κουτούς που μπορούν να πηγαινοέρχωνται μπρος-πίσω χωρίς να φτάνουν πουθενά. Έτσι, και να δω ένα άστρο από το τηλεσκόπιο δεν το πολυπιστεύω πως είναι πραγματικό. Μπορεί νάναι πιο λαμπερό, πιο καταπληκτικό, μπορεί να είναι χίλιες ή μύριες φορές πιο μεγάλο όταν τον βλέπουμε με γυμνό μάτι, μα δεν είναι μια στάλα πιο πραγματικό. Να λες πως αυτό είναι που πραγματικά φαίνεται, μόνο και μόνο γιατί το βλέπεις πιο φαρδύ και πιο μεγάλο, μου φαίνεται ηλίθιο. Είναι το ίδιο πραγματικό για μένα που δεν το βλέπω παρά μόνο το φαντάζομαι πως υπάρχει. Και τέλος, ακόμα κι όταν στο δικό μου μάτι και στου αστρονόμου έχει τις ίδιες διαστάσεις, την ίδια λαμπράδα, οπωσδήποτε δεν φαίνεται το ίδιο στους δυο μας. Το επιφώνημα του Ντάρρελ το απόδειξε αρκετά.
Ας πάμε όμως παρακάτω - στον Κρόνο. Ο Κρόνος όπως και το φεγγάρι μας, όταν τα βλέπης με μεγεθυντικό φακό, εντυπωσιάζουν τον άμαθο μ' ένα τρόπο που ο επιστήμων πρέπει ενστικτωδώς να ελεεινολογήση και ν' απαρνηθή. Κανένα γεγονός, κανένας αριθμός, καμμιά μεγέθυνση του Κρόνου, δεν μπορούν να εξηγήσουν την παράλογη αίσθηση ανησυχίας που νοιώθεις όταν αντικρύζεις αυτόν τον πλανήτη. Ο Κρόνος είναι το ζωντανό σύμβολο της μελαγχολίας, της νοσηρότητας, της καταστροφής, του μοιραίου. Η γαλατένια του απόχρωση σου φέρνει στο νου εικόνες από σπλάχνα, από μια γκρίζα νεκρή ύλη, από ευάλωτα όργανα και αποκρουστικές αρρώστιες, δοκιμαστήρες, εργαστηριακά δείγματα, κατάρρους, ρευματισμούς, εκτοπλάσματα, μελαγχολικές σκιές, νοσηρά φαινόμενα, στειρότητα, αναιμία, δισταγμούς, ηττοπάθεια, δυσκοιλιότητα, αντιτοξίνες, κακά μυθιστορήματα, ανεμοπύρωμα, μηνιγγίτιδα, στους νόμους που μένουν νεκροί τύποι, γραφειοκρατία, προλεταριάτο, εξουθενωτική δουλειά, φάμπρικες, ΧΑΝ και χριστιανικές συνεδριάσεις, πνευματιστικές συνεδριάσεις, ποιητές σαν τον Τ.Σ.Έλιοτ, φανατικούς σαν τον Αλέξανδρο Ντιούι, θεραπευτές σαν την Μαίρη Μπέκερ Έντυ, κυβερνήτες σαν τον Τσάμπερλαιν, κοινά δυστυχήματα, λόγου χάρη να γλιστρήσης πατώντας μια μπανανόφλουδα και να σπάσης το κεφάλι σου, να πνιγής στην μπανιέρα σου, να σε λειώσουν δυο καμιόνια τη στιγμή που ονειρεύεσαι καλύτερες μέρες, να σκοτώσεις τυχαία τον καλύτερό σου φίλο, να πεθάνης από λόξυγγα κι όχι πολεμώντας - και πάει λέγοντας. Ο Κρόνος, με την αδράνειά του, εξασκεί κακή επίδραση. Ο δακτύλιός του που δεν είναι πιο χοντρός από ένα τσιγαρόχαρτο - αν πιστέψουμε τους σοφούς - είναι το δαχτυλίδι του αρραβώνα που σημαίνει θάνατο και δυστυχία αδιακρίτως. Ο Κρόνος, ό,τι και να είναι για τον αστρονόμο, για τον κοινό άνθρωπο είναι το σημάδι ενός παρήγορου μοιραίου. Ο κοινός άνθρωπος έχει τον Κρόνο μέσα στην καρδιά του, γιατί η ζωή του ολόκληρη, έτσι καθώς δεν έχει κανέναν νόημα, είναι περιτυλιγμένη απ' αυτό το ύστατο σύμβολο που σ' αυτό μπορεί να βασιστή για τη χαριστική βολή, στην περίπτωση που το υπόλοιπο δε θάφτανε για να τον αποτέλειωνε. Ο Κρόνος είναι η ζωή σε αιώρηση∙ όχι τόσο ο θάνατος, όσο απουσία θανάτου, δηλαδή μη προσαρμογή στον θάνατο. Ο Κρόνος είναι σαν ένα νεκρό κόκκαλο μέσα στο αυτί - διπλή μαστίτιδα ψυχής. Ο Κρόνος είναι σαν ένα ρουλό ταπετσαρίας από την ανάποδη, πασαλειμμένης μ' αυτή τη μυξιάρικη κόλλα που οι ταπετσιέρηδες τη θεωρούν απαραίτητη στη δουλειά τους. Ο Κρόνος είναι εκείνος ο σωρός οι απαίσιες ροχάλες που φτύνεις το πρωί, αφού κάπνισες την προηγούμενη ένα σωρό τσιγάρα από καλό καπνό, που δε φέρνουν βήχα και που εμπνέουν. Ο Κρόνος είναι ένας τρόπος ν' αναβάλλης τα πράγματα για πιο ύστερα και που εκδηλώνεται σα μια τέλεια εκπλήρωση. Ο Κρόνος είναι η αμφιβολία, η περιπλοκή, το γεγονός για το γεγονός, ο σκεπτικισμός, και προ παντός όχι ιστορίες, όχι μυστικισμοί - καταλαβαίνετε; Ο Κρόνος είναι η διαβολική κτηνώδης ιδρωτίλα της γνώσης για τη γνώση, η παγωμένη καταχνιά της ακατάπαυστης αναζήτησης του μονομανούς που τρέχει αδιάκοπα πίσω από ό,τι κρέμεται μπροστά στη μύτη του. Ο Κρόνος είναι απολαυστικά μελαγχολικός, γιατί ξέρει και δεν αναγνωρίζει τίποτα άλλο από τη μελαγχολία. Κολυμπάει μέσα στο ίδιο του το λίπος. Ο Κρόνος είναι το σύμβολο όλων των κακών οιωνών και όλων των προλήψεων, η ύποπτη απόδειξη της θείας εντροπίας - ύποπτης, γιατί αν ήταν αλήθεια πως το Σύμπαν τρέχει προς το χαμό του, απο καιρούς τώρα ο Κρόνος θα είχε λειώσει. Ο Κρόνος είναι αιώνιος σαν το φόβο και την αναποφασιστικότητα - και γίνεται πιο γαλατερός, πιο συννεφένιος σε κάθε συμβιβασμό, σε κάθε συνθηκολόγηση. Οι φοβισμένες, οι ντροπαλές ψυχές αποζητάνε τον Κρόνο όπως τα παιδιά το άοσμο ρετσινόλαδο. Ο Κρόνος δε μας δίνει παρά ό,τι του ζητάμε, ούτε ένα δράμι παραπάνω. Ο Κρόνος είναι η ελπίδα της λευκής ράτσας∙ αυτής της ράτσας που φλυαρεί ασταμάτητα υμνώντας τα θαυμάσια της φύσης, και περνάει τον καιρό της καταστρέφοντας το πιο μεγάλο θαύμα απ' όλα - ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ. Ο Κρόνος είναι ο μεγάλος αστρικός απατεώνας που προβάλλεται σα μεγάλος κοσμοκράτορας του πεπρωμένου. Ο Κύριος από το Παρίσι, δήμιος-ρομπότ ενός κόσμου αρρωστημένου από αταραξία. Οι ουρανοί μπορούν να υμνούν τη δόξα του - αυτή η λυμφατική σφαίρα της αμφιβολίας και της πλήξης δε θα πάψη ποτέ να στέλνη ως εδώ τις γαλατένιες αχτίνες της που είναι από μια πίκρα δίχως ζωή.
Αυτή είναι η συγκινητική φωτογραφία ενός πλανήτη που η ετερόδοξη επίδρασή του βαραίνει ακόμα πολύ τη σχεδόν σβησμένη συνείδηση του ανθρώπου. Είναι το πιο αποκαρδιωτικό θέαμα των ουρανών. Ανταποκρίνεται σε όλες τις εικόνες της ανανδρίας που έχει συλλάβει η ανθρώπινη καρδιά∙ είναι ο μοναδικός βωμός για όλες τις απελπισίες, για όλες τις ήττες που δοκίμασε η ανθρώπινη ράτσα, από τους πιο πανάρχαιους καιρούς. Δε θα γίνη αόρατος παρά την ημέρα που ο άνθρωπος θα εξαγνίση τη συνείδησή του.
« ... »
No comments:
Post a Comment